CHUYỂN HƯỚNG GIÁO DỤC TIẾNG ANH: TỪ “HỌC ĐỂ THI” SANG “HỌC ĐỂ DÙNG”

Đổi mới toàn diện phương pháp giảng dạy tiếng Anh đang trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm phát triển kỹ năng giao tiếp thực tế cho học sinh Việt Nam

GD&ĐT – Để tiếng Anh thực sự trở thành công cụ giao tiếp hiệu quả thay vì chỉ là môn học trong trường, chúng ta cần một sự cải cách sâu rộng trong phương pháp giảng dạy, từ việc tập trung vào ngữ pháp, từ vựng sang phát triển toàn diện khả năng giao tiếp và phản xạ ngôn ngữ.

Bộ Giáo dục và Đào tạo đã khởi động quá trình xây dựng Đề án quốc gia “Đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học giai đoạn 2025 – 2035, tầm nhìn 2045” thông qua chuỗi hội thảo lấy ý kiến từ các chuyên gia và nhà quản lý giáo dục.

Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng đã nhấn mạnh một thực tế quan trọng: “Trước đây, việc dạy và học ngoại ngữ thường tập trung sâu vào ngữ pháp, từ vựng mà chưa chú trọng nhiều về khía cạnh giao tiếp. Với Đề án này, chúng ta mong muốn phát triển khả năng giao tiếp của học sinh không chỉ trong phạm vi trường học mà còn trong môi trường xã hội rộng lớn hơn, từ đó tạo nên một hệ sinh thái phát triển ngoại ngữ toàn diện.”

Thay đổi tư duy: Không chỉ dạy tiếng Anh như một ngoại ngữ

Trong cuộc trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, TS. Châu Văn Đôn – Trưởng khoa Ngoại ngữ, Trường Đại học Phú Yên đã chia sẻ những góc nhìn sâu sắc về quá trình chuyển đổi này.

“Để từng bước đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học, chúng ta cần có một cuộc cải cách thực sự mạnh mẽ và sâu rộng. Đây không đơn thuần là sự thay đổi về lượng mà phải là sự thay đổi về chất, đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ của nhiều cấp, nhiều ngành và cần có lộ trình phù hợp,” TS. Đôn nhấn mạnh.

Thực trạng hiện nay cho thấy tiếng Anh ở Việt Nam vẫn đang được xem là một ngoại ngữ (EFL – English as a Foreign Language) với số lượng người có thể giao tiếp thành thạo còn hạn chế. Điều đáng lo ngại là ngay cả đội ngũ giáo viên tiếng Anh cũng thường bị “mòn” hoặc “quên” kỹ năng giao tiếp nếu chỉ dạy tiếng Anh theo phương pháp truyền thống.

Để minh họa cho thực trạng này, chúng ta có thể thấy rằng sau 7-12 năm học tiếng Anh tại trường phổ thông, tỷ lệ học sinh có thể sử dụng ngôn ngữ này để giao tiếp trong công việc hoặc cuộc sống còn rất thấp.

TS. Đôn đã đề xuất ba giải pháp căn bản để chuyển đổi tiếng Anh từ ngoại ngữ sang ngôn ngữ thứ hai:

“Thứ nhất, chúng ta cần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao – đội ngũ giáo viên có khả năng đáp ứng yêu cầu dạy học tiếng Anh trong môi trường hội nhập quốc tế.

Thứ hai, cần xóa bỏ triệt để phương pháp dạy học chỉ tập trung vào từ vựng, cấu trúc câu để hướng tới phát triển toàn diện năng lực giao tiếp tiếng Anh (nghe, nói, đọc, viết).

Thứ ba, tạo môi trường học tập và sử dụng tiếng Anh cả trong lẫn ngoài lớp học. Với sự phát triển của công nghệ thông tin hiện nay, chúng ta có thể ‘đem cả thế giới vào lớp học’ thông qua kết nối internet.”

Hệ sinh thái ngoại ngữ – yếu tố then chốt cho sự thành công

Thầy Phạm Ngọc Nam – Hiệu trưởng Trường Trung – Tiểu Học Pétrus Ký (Bình Dương) nhìn nhận: “Chủ trương đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học là một định hướng chiến lược, hoàn toàn phù hợp với xu thế toàn cầu hóa và yêu cầu hội nhập quốc tế sâu rộng. Việc sử dụng tiếng Anh thành thạo không chỉ giúp học sinh Việt Nam tiếp cận nguồn tri thức vô tận mà còn mở rộng cơ hội nghề nghiệp và giao lưu văn hóa.”

Tại Trường Trung – Tiểu học Pétrus Ký, nhiều hoạt động đã được triển khai để tăng cường năng lực tiếng Anh cho học sinh như:

• Tổ chức Câu lạc bộ tiếng Anh định kỳ tạo môi trường thực hành giao tiếp
• Ứng dụng công nghệ thông qua các nền tảng như Quizizz, Wordwall, Duolingo, Learning Apps
• Phối hợp với các trung tâm ngoại ngữ mời giáo viên bản ngữ tham gia dạy trải nghiệm

“Kết quả cho thấy học sinh của chúng ta tự tin hơn khi giao tiếp bằng tiếng Anh, nhiều em có tiến bộ rõ rệt về phát âm và phản xạ ngôn ngữ. Tuy nhiên, khó khăn hiện nay là sự chênh lệch trình độ giữa các học sinh và thiếu giáo viên đạt chuẩn quốc tế,” thầy Nam chia sẻ.

Dưới góc nhìn của cô Nguyễn Huyền Trang – Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Ngoại ngữ (Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội), việc xây dựng đề án này là “một bước chuyển mình quan trọng trong tư duy giáo dục ngoại ngữ tại Việt Nam”.

“Việc coi tiếng Anh là ngôn ngữ thứ hai đồng nghĩa với việc xây dựng môi trường giáo dục trong đó tiếng Anh được dùng như công cụ giao tiếp, học tập và tư duy – đây chính là bước tiếp cận để đưa Việt Nam hội nhập quốc tế sâu rộng và xây dựng thế hệ công dân toàn cầu,” cô Trang phân tích.

Trường THCS Ngoại ngữ đang triển khai đề án xây dựng môi trường ESL (English as a Second Language) với nhiều hoạt động như:

• Xây dựng chương trình học tập các môn học bằng tiếng Anh
• Đổi mới phương pháp dạy học và nội dung chương trình môn tiếng Anh
• Tăng cường hoạt động đọc sách tiếng Anh và học văn học Anh
• Mô hình lớp học nâng cao năng lực tiếng Anh cho đội ngũ giáo viên
• Tổ chức các sự kiện song ngữ và khuyến khích giao tiếp bằng tiếng Anh trong sinh hoạt học đường

“Xây dựng hệ sinh thái phát triển ngoại ngữ là yếu tố sống còn để triển khai hiệu quả mục tiêu đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai. Hệ sinh thái này không chỉ bao gồm chương trình học, phương pháp giảng dạy, học liệu mà còn liên quan đến môi trường sử dụng ngôn ngữ và đặc biệt là con người – từ giáo viên, học sinh đến cán bộ quản lý,” cô Trang khẳng định.

Tạo môi trường ngôn ngữ sinh động, thân thiện với người học

Làm thế nào để học sinh không chỉ học tiếng Anh để vượt qua kỳ thi mà còn sử dụng được trong thực tiễn? Câu hỏi này đã được các nhà giáo dục trả lời bằng nhiều giải pháp thiết thực.

Tại Trường Trung – Tiểu học Pétrus Ký, nhiều phương pháp đã được áp dụng hiệu quả như:

• Tổ chức các chuyên đề, dự án học tập bằng tiếng Anh: “Học sinh làm hướng dẫn viên”, “Giới thiệu: Lớp tôi và những người bạn”
• Cuộc thi “Save your precious moments – Lưu giữ khoảnh khắc, bắt trọn cảm xúc” hàng năm
• Xây dựng “Bản tin tiếng Anh”, “Góc tiếng Anh mỗi ngày” giúp học sinh chia sẻ thông tin bằng tiếng Anh
• Phát động phong trào “Một ngày – một câu tiếng Anh”, “Học tiếng Anh qua bài hát”
• Tổ chức các buổi sinh hoạt dưới cờ, đố vui bằng tiếng Anh

“Muốn học sinh ‘học để dùng’ tiếng Anh, phương pháp giảng dạy cần chuyển từ việc dạy nặng về ngữ pháp – từ vựng sang chú trọng kỹ năng giao tiếp, phản xạ và hiểu ngôn ngữ trong ngữ cảnh thực tế,” thầy Nam nhấn mạnh.

Giáo viên tiếng Anh tại trường đã áp dụng phương pháp Communicative Language Teaching (CLT) kết hợp với học theo dự án (Project-Based Learning) để tăng khả năng sử dụng ngôn ngữ trong các tình huống thực tế.

Từ kinh nghiệm thực tế tại Trường THCS Ngoại ngữ, cô Trang cho biết: “Chúng tôi quy định giáo viên tiếng Anh và học sinh sử dụng tiếng Anh để giao tiếp với nhau kể cả ngoài lớp học. Đồng thời, chúng tôi khuyến khích các giáo viên bộ môn khác sử dụng những câu chào hỏi, yêu cầu đơn giản bằng tiếng Anh trong lớp học.”

Mức độ “nhúng” tiếng Anh được thiết kế linh hoạt tùy theo đặc thù môn học:

• Môn Lịch sử – Địa lý: sử dụng biểu đồ bằng tiếng Anh
• Môn Nghệ thuật: sử dụng bảng màu có chú thích tiếng Anh
• Môn Khoa học: sử dụng các khái niệm đơn giản và thuyết trình bằng tiếng Anh

“Học sinh chỉ có thể áp dụng được kiến thức khi các em được học tiếng Anh trong môi trường có tình huống thực tiễn. Điều này đòi hỏi giáo viên cần đổi mới phương pháp, tăng cường hoạt động nhóm, giao nhiệm vụ, khuyến khích học sinh sử dụng tiếng Anh để hoàn thành nhiệm vụ thay vì chỉ làm bài tập ngữ pháp,” cô Trang nhấn mạnh.

Tại trường THCS Ngoại ngữ, giáo viên được khuyến khích sử dụng phương pháp học theo dự án (Project-based learning), học theo chủ đề tích hợp (Theme-based learning), và phương pháp CLIL (Content and Language Integrated Learning).

“Chúng tôi tin rằng, nếu mỗi trường học tạo được một môi trường cởi mở, thân thiện và có lộ trình rõ ràng, thì việc đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai sẽ không còn xa vời mà trở thành hiện thực phù hợp với điều kiện giáo dục tại Việt Nam,” cô Trang kết luận.

---

Nâng cao chất lượng giảng dạy tiếng Anh với giáo viên bản ngữ chuyên nghiệp

Để xây dựng môi trường học tập tiếng Anh hiệu quả, việc có đội ngũ giáo viên chất lượng cao, đặc biệt là giáo viên bản ngữ, đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái ngoại ngữ toàn diện. EIV Education là đơn vị đào tạo, liên kết đào tạo và quản lý Giáo viên bản ngữ dạy tiếng Anh chuyên nghiệp hàng đầu Việt Nam.

Với đội ngũ giáo viên bản ngữ đến từ Anh, Mỹ, Canada, Úc, New Zealand, Nam Phi… có trình độ cao, được cấp chứng chỉ giảng dạy tiếng Anh chuyên nghiệp và giàu kinh nghiệm, EIV Education mang đến giải pháp thiết thực giúp học sinh được tiếp xúc với môi trường ngôn ngữ tự nhiên và phát triển kỹ năng giao tiếp thực tế.

Tìm hiểu thêm về dịch vụ Cung ứng Giáo viên nước ngoài chất lượng cao từ EIV Education để xây dựng môi trường học tập tiếng Anh hiệu quả tại trường học của bạn.