Báo động tình trạng thiếu hụt nguồn nhân lực thông thạo tiếng Anh chuyên sâu

Thời điểm cách đây chưa lâu, ngành ngôn ngữ Anh từng là điểm đến mơ ước của hàng nghìn sĩ tử mỗi mùa tuyển sinh. Thế nhưng, bức tranh hiện tại lại vẽ nên một thực tế hoàn toàn trái ngược. Số liệu tuyển sinh 2024 phản ánh con số đáng báo động: lượng thí sinh theo đuổi ngành này sụt giảm mạnh, có nơi lên tới gần một nửa chỉ trong vòng 3 năm.

Tại các cơ sở giáo dục đại học ở thành phố Hồ Chí Minh – nơi từng chứng kiến sự cạnh tranh khốc liệt để giành suất vào ngành ngôn ngữ Anh, giờ đây nhiều trường buộc phải điều chỉnh giảm điểm đầu vào nhằm lấp đầy chỉ tiêu. Trái lại, những lĩnh vực như công nghệ thông tin, logistics hay marketing đang thu hút lượng lớn ứng viên với mức điểm chuẩn liên tục được đẩy lên cao.

Nguyên nhân sâu xa đằng sau sự xuống dốc

Tiến sĩ Trần Thị Ngọc Mỹ, chuyên gia trong lĩnh vực đào tạo ngôn ngữ kiêm người điều hành một cơ sở đào tạo ngoại ngữ tại thành phố Hồ Chí Minh, phân tích: “Thế hệ trẻ ngày nay có xu hướng thiên về những lĩnh vực mang tính ứng dụng cao, với lộ trình nghề nghiệp được vạch sẵn rõ ràng và khả năng có việc làm ổn định ngay sau khi ra trường. Riêng với ngôn ngữ Anh, nếu đứng độc lập mà không được tích hợp với các lĩnh vực như thương mại, truyền thông hay sư phạm, thì triển vọng nghề nghiệp sẽ khá mù mờ.”

Thêm vào đó, thị trường lao động đang cho thấy dấu hiệu bão hòa ở những vị trí cơ bản như giảng viên tiếng Anh, nhân viên tiếp tân hay bộ phận hỗ trợ khách hàng – điều này càng làm gia tăng sự do dự từ phía người học và gia đình.

Tác động domino đến nền kinh tế

Các nhà nghiên cứu cảnh báo rằng tiếng Anh không đơn thuần chỉ là một môn học thuần túy mà đã trở thành năng lực thiết yếu của người lao động trong kỷ nguyên toàn cầu hóa. Sự suy yếu của ngành đào tạo ngôn ngữ Anh đồng nghĩa với việc Việt Nam đang dần đánh mất nguồn cung nhân lực có khả năng sử dụng ngoại ngữ ở trình độ cao.

Báo cáo từ EF Education First cho thấy Việt Nam đứng thứ 58 trong tổng số 113 quốc gia về mức độ thành thạo tiếng Anh – con số phản ánh năng lực trung bình thấp. Dù có những bước tiến nhất định, khoảng cách với các quốc gia láng giềng như Singapore, Philippines hay Malaysia vẫn còn đáng kể.

Trong bối cảnh này, việc nâng cao trình độ tiếng Anh thông qua các phương pháp học tập hiệu quả trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Nhiều chuyên gia giáo dục khuyến nghị phương pháp học tiếng Anh 1 kèm 1 với giáo viên bản ngữ như một giải pháp tối ưu. EIV Education – đơn vị tiên phong trong lĩnh vực này – đã chứng minh được hiệu quả vượt trội thông qua mô hình học tập cá nhân hóa, tập trung vào người học với lịch trình linh hoạt, giúp học viên không chỉ nắm vững kiến thức mà còn phát triển toàn diện kỹ năng giao tiếp thực tế.

Định hình lại chiến lược đào tạo ngôn ngữ

Tiến sĩ Nguyễn Thanh Long từ Trường Đại học Nguyễn Tất Thành nhấn mạnh: “Thời điểm đã chín muồi để tái cấu trúc toàn diện chương trình đào tạo ngôn ngữ Anh. Người học cần được trang bị không chỉ kiến thức ngôn ngữ mà quan trọng hơn là khả năng vận dụng như một công cụ làm việc chuyên nghiệp trong từng lĩnh vực cụ thể.”

Nhiều cơ sở giáo dục đã tiên phong trong việc tái thiết kế chương trình theo hướng thực tiễn, cho phép sinh viên lựa chọn các chuyên ngành như biên phiên dịch chuyên nghiệp, kinh doanh quốc tế, truyền thông kỹ thuật số hay phương pháp giảng dạy hiện đại. Song song đó, tiếng Anh được lồng ghép như yêu cầu bắt buộc trong các ngành kinh tế, luật hay quản trị.

Số liệu thống kê chỉ ra rằng nhân viên thành thạo tiếng Anh có mức thu nhập vượt trội từ 20% đến 50% so với những người không có năng lực ngoại ngữ. Đặc biệt trong môi trường các tập đoàn đa quốc gia và doanh nghiệp FDI, tiếng Anh là yêu cầu không thể thiếu.

Thách thức và cơ hội trong bối cảnh hội nhập

Ông Nguyễn Hoàng Thanh Chương từ Adecco Việt Nam cảnh báo về những hậu quả lâu dài từ việc thiếu chiến lược toàn diện trong đào tạo tiếng Anh: “Không thể chấp nhận việc học ngoại ngữ chỉ nhằm mục đích đạt chứng chỉ TOEIC hay IELTS. Mục tiêu cuối cùng phải là khả năng làm việc trong môi trường quốc tế và tiếp cận tri thức toàn cầu. Chương trình đào tạo cần sát với thực tiễn công việc và đáp ứng yêu cầu cụ thể từ thị trường lao động.”

Một kỹ sư công nghệ, chuyên viên tài chính hay nhân viên y tế với năng lực tiếng Anh vững vàng sẽ mở ra vô số cơ hội không chỉ trong nước mà cả trên trường quốc tế. Ngược lại, thiếu vắng kỹ năng này sẽ khiến người lao động tụt hậu ngay cả trong những ngành có nhu cầu tuyển dụng cao.

Một thách thức không kém phần quan trọng là sự chênh lệch về điều kiện học tập giữa các vùng miền. Học sinh vùng xa vẫn phải học trong điều kiện thiếu thốn về tài liệu và đội ngũ giáo viên chưa đạt chuẩn. Để xây dựng nguồn nhân lực ngoại ngữ chất lượng, cần có sự đầu tư đồng bộ và chiến lược dài hạn ở mọi cấp độ giáo dục.

Trong bối cảnh Cộng đồng Kinh tế ASEAN cho phép lao động di chuyển tự do, một kỹ sư từ Philippines có thể dễ dàng tìm việc tại Singapore hay Indonesia nhờ khả năng tiếng Anh. Trong khi đó, nhiều lao động Việt Nam đang bỏ lỡ cơ hội ngay tại quê hương vì rào cản ngôn ngữ.

Tiếng Anh tuy không phải là yếu tố quyết định tất cả, nhưng trong kỷ nguyên kết nối toàn cầu, nó là lợi thế cạnh tranh không thể phủ nhận. Nếu không có những bước đi đúng hướng cho ngành đào tạo ngôn ngữ Anh, Việt Nam sẽ phải đối mặt với những thách thức dài hạn trong việc đáp ứng nhu cầu nhân lực chất lượng cao của nền kinh tế.